CEVÝZÝN ÇOÐALTILMASI

1. Ceviz ve Generatif (Tohumla) Çoðaltma

Tohumla yapýlan çoðaltmalarda meydana gelen yavru bitkiler, ana bitkinin hemen hemen hiçbir özelliðini taþýmazlar. Bu nedenle cevizlerde tohumla çoðaltma, anaç veya çöðür eldesi ve ýslah çalýþmalarý dýþýnda, genetik açýlým nedeniyle, tercih edilen bir çoðaltma yöntemi deðildir.

Tohumlarda Aranacak Özellikler

Tohum olarak kullanýlacak cevizler;

• Dolgun olmalý
• Geliþmeleri tam olmalý
• Saðlýklý ve iyi geliþmiþ aðaçlardan alýnmalýdýr
• Herhangi bir nedenle zarar görmüþ meyveler tohumluk olarak kullanýlmamalýdýr.

Tohumlarýn Katlanmasý

Tohumlarýn soðuklama gereksinimlerini karþýlamak, engelleyici etmenleri gidermek, tohum kabuklarýný yumuþatmak, embriyonun su ve oksijen alýmýný kolaylaþtýrarak çimlenme güçlerini artýrmak ve çabuklaþtýrmak amacýyla nemlendirilmiþ ortamlarda saklanmalarýna katlama denilmektedir. Tohumlarýn katlanmasýnýn genel avantajý, tohum çimlenmesine engel olan etmenlerin etkilerini gidererek erken ve düzenli bir çimlenmenin saðlanmasýdýr.

Katlama baþlangýcý yetiþtiriciliðin yapýlacaðý yerde topraðýn tava gelme durumuna göre tayin edilir.

Katlamada bir insanýn kolayca taþýyabileceði büyüklükte kasalar (meyve sebze kasalarý gibi) kullanýlabilir. Bu kasalarýn tabanýna delikleri örtebilecek irilikte çakýl konduktan sonra üzerine düzgün bir þekilde katlama kumu (inþaat kumu) serilir. Bu kumun üzerine tohumlar tek tek dizilerek ekilir. Sonra tohumlarýn üzeri kumla iyice örtülür, daha sonrada bir sýra tohum bir sýra kum olacak þekilde kasa doluncaya kadar devam edilir. Katlama iþlemi tamamlandýktan sonra en üste konacak kumun kalýnlýðý diðerlerinden biraz daha fazla olmalýdýr. Kasa dolduktan sonra kum süzgeçli kovalarla nemlendirilir. Daha sonra bu katlama kasalarý sýcaklýðý 0- 80C arasýnda deðiþen serin bodrum, adi depo vb gibi ortamlara alýnýrlar.

Cevizlerde tohumlarýn katlanma süresi, çeþide göre, 60- 90 gün arasýnda deðiþir. Tohumun sert kabuðu çatlayýp kök ucu göründüðü zaman katlamaya son verilir. Tohumlar topraða kendi büyüklüðünün iki katý kadar derinliðe ekilirler. Tohum ekiminden sonra çöðürlerin iyi bir geliþme gösterebilmesi için çöðür parsellerinde baþta yabancý ot temizliði olmak üzere, sulamaya özen göstermek gerekir.

Çöðürlerin sökümünden bir süre önce, dinlenme döneminde kazýk köklerin kesilmesi, saçak kök oluþumunu geliþtirerek þaþýrtmada tutma baþarýsýný artýrýr.

2.Cevizde Vegetatif Çoðaltma

Genetik açýlým nedeniyle tohumla çoðaltmanýn yapýlamadýðý cevizler vegetatif yollarla çoðaltýlýr. Cevizlerde aþý tutmasýnýn zor olmasýna raðmen günümüzde geçerliliðini koruyan vegetatif çoðaltma metodu aþý ile çoðaltmadýr.

Aþý ile Çoðaltma
 

Aþý Baþarýsýna Etki Eden Faktörler

Sýcaklýk: Ortam sýcaklýðýnýn 23- 300C arasýnda olmasý, cevizlerde aþý baþarýsýnýn arttýrmaktadýr.
Nem: Ortamýn nemli olmasý aþýda baþarýyý olumlu yönde etkilemektedir.
Aþýcýnýn deneyimi: Cevizlerde aþý baþarýsý öteki meyve türlerine göre genelde daha düþük olduðu için aþý yapan kiþinin deneyimi ve becerisi aþý baþarýsýnda çok önemlidir.
Aþýda kullanýlan malzemeler: Kullanýlan malzemeler kaliteli olmalýdýr. Örneðin býçak yüzeyi çok düzgün ve tek darbede kesecek þekilde çok keskin olmalýdýr. Aþýyý sarmak için tercihen pamuk ipliði ya da aþý bandý kullanýlmalýdýr.
Kalem: Saðlýklý ve iyi geliþmiþ yýllýk sürgünler aþý kalemi olarak alýnýr. Kalem üzerindeki sürmemiþ gözler (tercihen 2. ile 5. gözler arasý) aþýda kullanýlýr. Kesilen kalemler, saklanma ve de aþý yapýlma sýrasýnda mutlaka nemli bir ortamda muhafaza edilmelidir.
Aþý zamaný: Aþýda baþarýyý artýran en önemli faktörlerden biri de aþý zamaný olup, gerek fidanlarýn gerekse aþý gözü alýnacak sürgünlerin kabuðunu en kolay býraktýðý zaman en uygun aþý zamanýdýr. En uygun aþý zamanýný belirlemek için þu yöntem uygulanabilir; aþý sürgünü üzerindeki kabuk kaldýrýldýðýnda, gözün altýnda kalan büyüme noktasý kabukta kalýyorsa bu göz için aþý zamaný gelmiþ demektir. Ancak büyüme noktasý sürgünde yani odun dokusunda kalýyorsa bu göz için aþý zamaný geçmiþ demektir. Bu durumda kabuktaki gözün altýnda bir boþluk meydana gelmiþ olur. Aþý yapýldýðý zaman kabuðun altýnda meydana gelen bu boþluktaki hava, aþý gözü ve çevresinin siyahlaþýp kurumasýna neden olur. Bu þekildeki gözler aþýda tercih edilmezler. Bir bölgede göz aþýlarýnýn yapýlmaya baþlanmasýný tayin eden en önemli pratik kriterlerden bir baþkasý da o bölgede ekinlerin biçilmeye baþlandýðý zamandýr. Yani bir bölgede ekinlerin biçilmeye baþlandýðý zaman, o bölge için cevizlerde göz aþýlarýnýn yapýlabileceði zaman anlamýný taþýr.

Cevizlerin Çoðaltýlmasýnda En Çok Kullanýlan Aþýlar:

Göz Aþýlarý;

• T-Göz Aþýsý
• Yama Göz Aþýsý
• Kabuk Yama (Yüksük) Göz Aþýsý
• Yongalý Göz Aþýsý
• Yeþil odun Göz Aþýsý

Cevizlerde en çok kullanýlan ve en çok baþarýlý olan göz aþýlarý “T göz” aþýsý (Þekil 15) ve “Yama göz” aþýsýdýr.

Kalem Aþýlarý;

• Yan Aþý
• Yarma Aþý*
• Kakma Aþý
• Kabuk Aþý (Þekil 16)
• Dilcikli Aþý*(Þubat ortalarý veya Mart baþlangýcýnda yapýlýr. Þekil 17)
• Dilciksiz Aþý
• Þerit Aþý
• Çoban Aþý
• Kama Aþý
   

Cevizlerde en çok kullanýlan ve baþarýlý olan “dilcikli aþý” ve çeþit deðiþtirme aþýsý olarak ta en çok “yarma aþý” kullanýlmaktadýr.

Ceviz Anaçlarý

Cevizlerde anaç olarak aþaðýdaki türler kullanýlabilmektedir.

1. J. hindsii
2. Paradox (J. hindsii X J. regia)
3. J. regia
4. Royal (J. nigra X J. hindsii)
5. J.Major

Cevizlerde deðiþik anaçlar kullanýlmaktaysa da en çok kullanýlan ve tercih edilen anaç Anadolu cevizinin (J. regia L.) kendi anacýdýr.

Þekil 15. CEVÝZLERDE “T” GÖZ AÞISININ YAPILIÞI
 

Þekil 16. CEVÝZLERDE KABUK (Texas) AÞISININ YAPILIÞI





Þekil 17. CEVÝZLERDE DÝLCÝKLÝ ÝNGÝLÝZ AÞISININ YAPILIÞI