CEVÝZ ZARARLILARI

1. Elma Ýçkurdu (Cydia pomonella L.)

Ergini bir kelebek olup, kelebekler gri renkli ve ortalama 10 mm uzunluðundadýr. Kelebeklerin her iki kanat ucunda yer alan üçgen þeklindeki koyu leke karakteristiktir. Týrtýllarý yumurtadan ilk çýktýðýnda 1 mm boyunda, geliþmesini tamamlayan olgun larvalar 15-20 mm boyunda ve beyazýmsý pembe renklidir.
Elma içkurdu kýþý aðaç gövdelerinde çatlamýþ kabuklar arasýnda olgun larva döneminde geçirir. Ýlkbaharda ergin çýkýþlarý çevre koþullarýna baðlý olarak nisan sonu mayýs baþýnda görülür ve yaklaþýk bir aylýk bir periyoda yayýlýr. Çýkan erginlerin yumurta býrakabilmesi için akþam alacakaranlýk sýcaklýðýnýn üst üste iki gün 15C’nin üzerinde olmasý gerekir. Yumurtalar yapraklara ve meyvelere teker teker býrakýlýr. Yumurtadan çýkan týrtýllar 4- 8 saat içerisinde meyvelere giriþ yapar ve meyve içerisinde beslenir. Larva süresi 30- 40 gün sürer ve zararlý yýlda 2- 3 döl verir.
Elma içkurdu cevizin en önemli zararlýlarýndan birisidir. Zararý doðrudan meyvededir ve meyve içerisine giren týrtýllar ceviz içlerini tahrip ederek kalitenin ve erken dökümler sebebiyle verimin düþmesine neden olurlar.
Mücadelesi: Elma içkurdu mücadelesinde kültürel önlem olarak yere dökülen kurtlu meyveler toplanýp derince topraða gömülmeli, ceviz aðaçlarýnýn kalýn dal ve gövdelerine haziran ayý baþýnda oluklu mukavvadan tuzak bantlar sarýlarak bunlara gelen larvalar yapýlacak kontrollerde imha edilmelidir. Yeni oluþturulacak bahçelerde dayanýklý çeþitler tercih edilmelidir. Zararý doðrudan meyvede olmasý nedeniyle mücadele eþiði düþük olan zararlýnýn etkili doðal düþmanlarý bulunmakla birlikte, genelde ilaçlý mücadele gerekmektedir. Ýlaçlý mücadelesinde ise ilaçlama zamanýnýn tespiti önemlidir. Yumurtadan çýkan larvalarýn meyveye girmeden ilaçla buluþturulmasý gerekmektedir. Mücadele zamanýnýn belirlenmesinde zararlýnýn ilk ergin çýkýþlarý izlenmekte, bu amaçla eþeysel çekici tuzaklar ve etkili sýcaklýk toplamlarýndan yararlanýlmaktadýr. Tahmin uyarý yöntemi adý verilen bu yöntemin uygulanamamasý durumunda ceviz aðaçlarýnýn fenolojisinden yararlanýlmalý ve ceviz meyveleri fýndýk büyüklüðüne (1.0-1.5 cm çapýnda) ulaþtýðýnda ilaç uygulanmasýna baþlanmalý ve kullanýlan ilacýn etki süresine baðlý olarak ikiþer hafta arayla üç ilaçlama yapýlmalýdýr.

Þekil 5a. Elma içkurdu	Þekil 5b. Elma içkurdu	Þekil 5c. Elma içkurdu ergini larvasý pupasý

Þekil 5d. Elma iç kurdunun meyveye giriþleri	Þekil 5e. Elma iç kurdunun meyve içindeki tahribatý

2. Ceviz Yeþil Kabuk Sineði (Rhagoletis completa )

Ceviz Yeþil Kabuk Sineði ergini sarýmsý kahverengindedir. Kýþý toprakta pupa olarak geçirir ve ergin uçuþlarý temmuz ayý baþýnda baþlar eylül ayý baþlarýna kadar devam eder. Yumurtalarýný gruplar halinde býrakýrlar ve yumurtalar ortalama beþ günde açýlýr. Yumurtadan çýkan larvalar yeþil kabuk içerisinde beslenerek kabuk dokusuna zarar verir. Larva süresi çevre koþullarýna baðlý olarak 3-5 hafta sürer. Ýleriki aþamalarda sert kabuðun görünüþünü bozduklarý gibi meyve içine de zarar verebilirler. Zararlý yýlda bir döl verir.
 

Þekil 6a. Yeþil kabuk sineði	Þekil 6b. Yeþil kabuk yumurtalarý sineðinin ergini

3. Yaprakbitleri (Choromaphis juglandicola, Callaphis juglandis)

Ergin bireyler sarý renkli ve 1.5-2.0 mm boyundadýr. Cevizde zararlý olan her iki yaprakbiti türünün yaþam çemberi birbirine benzer olup populasyon içerisinde kanatlý ve kanatsýz ergin bireylere rastlanabilir. Kýþý yumurta halinde geçirirler ve ilkbaharda yumurtalardan çýkan bireylerin tamamý diþi bireylerden oluþur ve yaz boyunca döllemsiz olarak canlý yavru doðurmak suretiyle çoðalýrlar. Günlük ýþýklanma süresi, sýcaklýk, besin durumu gibi faktörlere baðlý olarak sonbaharda yumurta býrakacak bireyler oluþur ve kýþ yumurtalarý býrakýlýr. Çevre koþullarýna baðlý olarak bir yýlda çok sayýda döl verirler.
Yapraklarda bitki özsuyu ile beslenen yaprakbitleri ceviz aðaçlarýnýn geliþmesini yavaþlatarak kalite ve verimi olumsuz etkiler. Yaprakbiti yoðunluðunun ilkbaharda yükselmesi durumunda meyve iriliðinde bir düþüþ görülürken, yaz aylarýnda görülecek yüksek yaprakbiti yoðunluðu meyve içlerinin buruþmasýna neden olmaktadýr. Ayný zamanda salgýladýklarý tatlýmsý madde nedeniyle fumajin oluþumuna neden olurlar.
Mücadelesi: Yaprakbiti türlerinin çok sayýda doðal düþmaný bulunmakta ve bunlar zararlýyý genelde baský altýna alabilmektedir. Zararlýya karþý ilaçlý mücadeleye karar verirken yararlý türlerin yoðunluðu dikkate alýnmalýdýr.

Þekil 7. Cevizde zararlý yaprak bitleri

4. Avrupa Kýrmýzý Örümceði (Panonychus ulmi)

Avrupa kýrmýzý örümceðinin ergin diþi bireyleri koyu kýrmýzý renkli, ortalama 0.8 mm boyunda, yumurtalarý kiremit kýrmýzýsý renkte, soðan biçiminde ve üzerinde bir sapçýk bulunur. Kýþý yumurta döneminde aðaçlarýn dal ve dalcýklarýnda geçirir. Ýlkbaharda yumurtadan çýkan larvalar taze sürgünlere geçerek yapraklarýn bitki özsuyunu emmek suretiyle beslenmeye baþlar. Ergin hale geldikten sonra yumurtalarýný yapraklarýn alt yüzeylerine býrakýrlar. Beslenme yerlerinde að oluþturmazlar. Bir yýldaki döl sayýsý 8- 9’u bulur.
Mücadelesi: Avrupa kýrmýzý örümceðine karþý ilaçlý mücadeleye karar vermeden önce doðal düþmanlarýnýn yoðunluðu dikkate alýnmalýdýr. Ýlaçlý mücadelesinde ise yoðunluðu yaprakçýk baþýna 3- 5 bireyi geçtiðinde uygun bir akarisit ile uygulama yapýlmalýdýr.
 

Þekil 8a. Avrupa kýrmýzý örümceðinin	Þekil 8b. Avrupa kýrmýzý örümceðinin ergini yumurtasý

5. Ýki Noktalý Kýrmýzý Örümcek (Tetranychus urticae)

Ýki noktalý kýrmýzý örümcek erginlerinde renk yeþilimsi veya kahverengimsi yeþildir. Yumurtalarý açýk sarý renkte, þeffaf ve yuvarlaktýr. Kýþý ergin diþi dönemde aðaçlarýn gövdelerinde aðaç kabuklarýnýn altýnda, yere dökülmüþ yaprak kalýntýlarý arasýnda geçirir ve ilkbaharda mart ayýndan itibaren kýþlak yerlerinden çýkarlar. Yapraklarýn alt yüzeyinde bitki özsuyunu emmek suretiyle beslenir ve aðacýn zayýflamasýna neden olur. Beslenme yerinde yoðun bir þekilde að örer. Çevre koþullarýna baðlý olarak yýlda 10- 15 döl verebilir.
Mücadelesi: Diðer zararlýlara karþý gereksiz ilaç uygulamalarýndan kaçýnýlmalýdýr. Yoðunluðu yaprakçýk baþýna 3- 5 bireyi geçtiðinde uygun bir akarisit ile uygulama gerekebilir.

6. Kabuklubit ve Koþniller

Cevizlerde zararlý olan kabuklubit ve koþnil türleri, San jose kabuklubiti (Quadraspidiotus perniciosus) ve Kahverengi koþnil (Parthenolecanium corni)’dir.
San jose kabuklubitinin ergin diþilerinin kabuklarý esmer renkli ve 1.7- 2.0 mm çapýndadýr. Zararlýnýn bulunduðu dalýn kabuðundan boyuna bir kesit alýndýðýnda kan kýrmýzýsý emgi lekeleri ortaya çýkar. Kýþý birinci dönem larva halinde geçirir ve yýlda üç döl verir. Aðaçlarýn gövde, dal, yaprakçýk, sürgün, tomurcuk ve meyvelerinde bitki özsuyunu emmek suretiyle zararlý olur. Emgi esnasýnda toksik madde salgýlar ve aðacýn zayýflamasýna neden olur. Mücadelesinde, budama esnasýnda zararlý ile bulaþýk olan dallar kesilerek bahçeden uzaklaþtýrýlmalý, bahçe kurulurken temiz fidan kullanýlmalýdýr. Zararlýya karþý gerekmesi durumunda kýþ mücadelesi yapýlabileceði gibi, erken ilkbaharda ve yaz aylarýnda da larva döneminde ilaçlamalar yapýlabilir.
Kahverengi koþnil ergin diþilerinin kabuk çapý 3.5 mm kadardýr ve kahve renklidir. Kýþý aðaçlarýn genç dal ve sürgünlerinde ikinci dönem larva halinde geçirir. Yýlda bir döl veren zararlý yaprakçýk, dal ve sürgünlerde bitki özsuyunu emmek suretiyle zararlý olur. Ayný zamanda salgýladýðý tatlýmsý madde nedeniyle fumajin oluþumuna neden olur. Gerek bitki özsuyunu emmesi gerekse fumajin oluþturmasý nedeniyle aðaçlarýn sürgün ve dallarý geliþemez, yapraklar dökülür ve aðacý zayýflatarak verimi olumsuz yönde etkiler. Mücadelesinde koþnil ile bulaþýk dallar budama esnasýnda bahçeden uzaklaþtýrýlmalýdýr. Yoðun olarak bulunan bahçelerde yumurtalarýnýn yarýdan fazlasýnýn açýldýðý dönemde larvalarýna karþý ilaç uygulamasý yapýlmalýdýr.